کد مطلب:69237 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:1190

روایات زنان تابعی و. ..











در میان روایات غدیر روایتی با ده سند به چشم می خورد كه همه راویانش زن هستند. نام این بانوان چنین است:

1. الشیخة ام محمد زینب ابنة احمد بن عبدالرحیم المقدسیه.

2. فاطمه دختر امام موسی بن جعفر(ع)

3. زینب دختر امام موسی بن جعفر(ع)

4. ام كلثوم دختر امام موسی بن جعفر(ع)

5. فاطمه دختر جعفر بن محمد الصادق(ع)

6. فاطمه دختر محمد بن علی(ع)

7. فاطمه دختر علی بن الحسین(ع)

8. فاطمه دختر حسین بن علی(ع)

9. سكینه دختر حسین بن علی(ع)

10. ام كلثوم دختر فاطمه زهرا(س)

این گروه از فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل كرده اند كه حضرت فرمود:

«انسیتم قول رسول الله(ص) یوم غدیر خم، من كنت مولاه فعلی مولاه و قوله انت منی بمنزلة هارون من موسی علیهما السلام.»[1] .

آیا سخن رسول خدا(ص) در روز غدیر را فراموش كردید، كه فرمود: هر كه من مولای او هستم علی مولای اوست. و [آیا] گفتارش را [فراموش كردید كه فرمود]: [ای علی،] جایگاه تو در برابر من مانند جایگاه هارون در برابر موسی است.

11. عایشه بنت سعد

عایشه بیشتر روایتهایش را از پدرش سعد[2] بن ابی وقاص نقل می كند و نزد ابن حجر از راویان موثق به شمار می رود.[3] او روایت غدیر را، از زبان پدرش چنین بازگو می كند:

«كنا مع رسول الله(ص) بطریق مكة و هو متوجه الیها (كذا فی النسخ و الصحیح و هو: متوجه الی المدینه) فلما بلغ غدیر خم وقف للناس ثم رد من تبعه و لحقه من تخلف فلما اجتمع الناس الیه قال: ایها الناس من ولیكم؟ قالوا: الله و رسوله. ثلاثا ثم اخذ بید علی فاقامه ثم قال «من كان الله و رسوله ولیه فهذا ولیه اللهم و ال من والاه و عاد من عاداه ».[4] .

با رسول خدا در راه مكه بودیم و او به سوی مكه توجه داشت. (در نسخه های صحیح می خوانیم كه به مدینه توجه داشت.) وقتی به غدیر خم رسید، ایستاد; آنان كه جلو بودند بازگشتند و آنان كه عقب مانده بودند، رسیدند. مردم پیرامونش گردآمدند و حضرت فرمود:

ای مردم، سرپرست شما كیست؟ حاضران سه بار گفتند: خدا و پیامبرش. آنگاه دست علی را بلند كرد و فرمود: هر كه خدا و رسول او سرپرستش هستند، این سرپرست اوست. خدایا، هر كه او را دوست دارد، دوست بدار و آن كه با او دشمنی می ورزد، دشمن بدار.

عایشه بنت سعد حدیث دیگری نیز از پدرش روایت كرده، كه ولایت علی(ع) را آشكار می سازد:

«سمعت ابی یقول: سمعت رسول الله(ص) یوم الجحفه فاخذ بید علی فخطب فحمد الله و اثنی علیه ثم قال: ایها الناس انی ولیكم قالوا صدقت یا رسول الله ثم اخذ بید علی فرفعها فقال: هذا ولیی و یؤدی عنی دینی و انا موالی من والاه و معادی من عاداه.»[5] .

شنیدم پدرم گفت كه، رسول خدا(ص) در روز جحفه دست علی(ع) را گرفت، سپس خطبه خواند، خدای را سپاس گفت، ستایش كرد و فرمود: ای مردم، من ولی شما هستم. گفتند: راست گفتی، ای رسول خدا(ص). سپس دست علی را گرفت و بالا برد و فرمود: این جانشین من است و دین مرا ادا می كند. من دوست دار كسی هستم كه او را دوست بدارد و دشمن كسی هستم كه با او دشمنی ورزد.

12. دارمیه حجونیه كنانیه

او از شیعیان معروف و بسیار مشهور حضرت امیرمؤمنان بوده به نحوی كه آوازه اش تا بدان حد پیچیده بود كه معاویه موقع ورود به مكه از وی سراغ گرفت این موضوع خود به خوبی می تواند نمایانگر فعالیتهای مؤثر و ارزنده این بانوی شیعه و محب اهل بیت باشد (ما تنها به آن بخش از سخنان وی كه مربوط به غدیر می شود می پردازیم)[6] آنچه از گفتگوی او و معاویه بر جای مانده است را زمخشری در كتاب «ربیع الابرار» چنین باز می گوید:

سالی معاویه به حج رفت و از زنی كه به نام دارمیه حجونیه، كه سیاه چهره و تنومند بود، سراغ گرفت وقتی او را نزد معاویه آوردند، پرسید: ای دختر حام، چگونه ای؟

گفت: خوبم، حام نیستم، از قبیله بنی كنانم.

گفت: راست گفتی، آیا می دانی چرا تو را فرا خواندم؟

- سبحان الله! من غیب نمی دانم.

- خواستم بپرسم چرا علی را دوست داری و با من دشمنی می ورزی؟

- آیا از پاسخ معافم می داری؟

- نه.

- حال كه نمی پذیری می گویم; من علی را به خاطر عدالتش و تقسیم یكسانش دوست داشتم و با تو دشمنی می ورزم چون با آن كه برای حكومت از تو سزاوارتر بود، جنگیدی و در پی چیزی برآمدی كه برای تو نیست. با علی دوستی ورزیدم به خاطر ولایتی كه رسول خدا(ص)، در روز غدیر خم در مقابل چشم تو، برای او اقرار گرفت، به خاطر آنكه به بیچارگان محبت می ورزید و دینداران را بزرگ می داشت و. ...[7] .

13. حسنیه

او در خانه امام صادق(ع) پرورش یافته بود و از شاگردان مكتب وی شمرده می شد.[8] حسنیه، با استعداد سرشارش، در مناظرات مختلف، كه توسط هارون الرشید ترتیب داده می شد، شركت جسته و از مقام ولایت دفاع می كرد. در یكی از این مناظره ها از فردی، كه ابراهیم خوانده می شد، پرسید: آیا در هیچ جای تفاسیر شما آمده است كه در حجة الوداع رسول خدا(ص) به امر پروردگار، در غدیر خم، فرود آمده، این آیه را: (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالتك). با بیمناكی برای مردم تلاوت كرد و سپس آیه والله یعصمك من الناس نازل شد و [آیا در تفاسیر شما آمده است كه پس از نزول «والله یعصمك من الناس » پیامبر خدا دست علی بن ابی طالب را گرفت; بر منبری، كه از جهاز شتر ساخته بودند، برآمد و گفت: من كنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله و العن من ظلمه. آنگاه، این آیه نازل شد: «الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دینا. »

ابراهیم سر به زیر افكند، حسنیه علماء را مخاطب ساخت و آنان را به جان هارون سوگند داد. حاضران، كه خود را در مقابل هارون الرشید می دیدند، لب به تایید گشودند. ابو یوسف گفت: بیشتر صحابه و مفسران تصریح كرده اند كه این آیه در باره علی بن ابی طالب نازل شده است و حدیث من كنت مولاه فعلی مولاه نیز مشهود است.

حسنیه پرسید در باره «انما ولیكم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یوتون الزكوة و هم راكعون » چه می گویید؟ ابو یوسف گفت: به اجماع امت در باره علی بن ابی طالب است.

آنگاه حسنیه با شگفتی پرسید:. .. احكام و نصوص الهی را وا می نهید و بیعت روز غدیر را نادیده می گیرید؟![9] .

14. عمیرة بنت سعد بن مالك

او نیز از تابعین شمرده می شود. عمیره، اهل مدینه و خواهر سهل ام رفاعه ابن مبشر بود. او از راویان حدیث غدیر است و در سلسله سند حدیث «مناشده » امیرمؤمنان(ع) قرار دارد.

15. ام المجتبی علویه

او حدیث غدیر را از عدی بن ثابت نقل كرده است و ابن عساكر در تاریخ خود از حدیث وی یاد می كند.[10] .

16. فاطمه بنت علی بن ابی طالب(ع)

او دختر علی بن ابی طالب(ع) است و مادرش ام ولد می باشد. برقی در رجال خود وی را از راویان امام حسن(ع) می داند[11] و در تهذیب الاحكام از راویان امیرمؤمنان(ع)، ابی حنیفه، اسماء بنت عمیس[12] شمرده شده است. حدیث منزلت[13] و ردالشمس[14] از جمله روایات اوست. وی حدیث غدیر را از ام سلمه نقل نموده است.[15] .

«اشهد الله تعالی لقد سمعته یقول: علی خیر من اخلفه فیكم و هو الامام و الخلیفة بعدی و سبطای و تسعة من صلب ائمة ابرار لئن اتبعتموهم وجدتموهم هادین مهدیین و لئن خالفتموهم لیكون الاختلاف فیكم الی یوم القیمة ».









    1. روایت فوق را حافظ بزرگ ابوموسی مدینی در كتاب خود آورده است. او می گوید: این حدیث سلسله دار است. زیرا هر یك از فاطمه ها از عمه خود روایت كرده اند و این روایت پنج خواهر برادر است كه هر یك از دیگری نقل كرده اند. رك: اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب »، شمس الدین ابوالخیر الجزری، ص 32; احقاق الحق، ج 21، ص 26 و27; بحارالانوار، ج 36، ص 353; عوالم، ج 11، ص 444; اثبات الهدی، ج 2، ص 553 و ج 3، ص 127; اعلام النساء المؤمنات، ص 578 و مسند فاطمه معصومه(سلام الله علیها)، سید علی رضا سید كباری، ص 56 (چاپ نشده).
    2. ابواسحاق سعد بن ابی وقاص در سال 54 - 58 و عایشه بنت سعد در سال 117 وفات یافتند. نسایی روایت وی را نقل كرده است. به خصائص نسایی، ص 3 مراجعه شود.
    3. التقریب، ابن حجر، ص 473.
    4. الغدیر، ج 1، ص 38- 41; خصائص نسائی، ص 18 و 25.

      عایشه بنت سعد احادیث دیگری راجع به فضایل امیرمؤمنان دارد; به اسنی المطالب، ص 52 و ملحقات احقاق الحق، ص 189 و 190 رجوع كنید.

    5. الغدیر، ج 1، ص 38 - 41.
    6. دارمیه حجونیه از زنان فاضل، خردمند و فصیح بود. او استدلالی قوی داشت و در خط ولایت استوار بود. روایت او را ابن عبدربه در عقد الفرید از سهل بن ابی سهل تمیمی از پدرش نقل كرده است.(عقد الفرید، ج 1، ص 352; بلاغات النساء، ص 72).
    7. متن كامل مباحثه دارمیه حجونیه را در كتب ذیل بخوانید:

      بلاغات النساء، ص 72; العقد الفرید، ج 1، ص 162; صبح الاعشی، ج 1، ص 259; الغدیر، ج 1، ص 209; اعلام النساء المؤمنات، ص 333; اعیان الشیعه، ج 6، ص 364.

    8. ریاض العلماء، ج 5، ص 704. او فاضل، عالم، مدقق و آگاه به اخبار و آثار بود.
    9. این متن در حلیة المتقین، بخش مناظرات حسنیه، ذكر شده است. در باره موضوع مناظره حسنیه اختلاف است. سید محسن امین در اعیان الشیعه، ذیل كلمه «حسنیه » می گوید: این [مناظره] از اختراعات ابوالفتوح رازی است. مرحوم خوانساری در روضات الجنات این مناظره را ذكر كرده است و شیخ آقابزرگ در ذریعه می نویسد:

      الحسنیه: رسالة فی الامامة تنسب الی مؤلفها و هو بعض الجواری من بنات الشیعة فیها مناظراتها مع علماء المخالفین فی عصر هارون الرشید. (الذریعه، ج 7، ص 200، رقم 89; نقل از اعلام النساء، ص 300 تا 301). برای تحقیق بیشتر در باره شخصیت حسنیه به تنقیح المقال، ج 3، ص 247; ریاض العلماء، ج 5، ص 407; روضات الجنات، ج 1، ص 153; الذریعة، ج 7، ص 200 و ج 4، ص 97 و ج 25، ص 296 و ج 5، ص 105 و 145 و 161; من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 75. معجم رجال الحدیث، ج 23، ص 187 رجوع كنید. خلاصه ای از مطالب كتب فوق در اعلام النساء ص 300 تا 302 آمده است.

    10. الغدیر، ج 1، ص 70.
    11. پیام غدیر، عذرا انصاری، ایشان روایت را از تاریخ دمشق، باب تاریخی علی بن ابی طالب(ع) ص 51 نقل نموده اند.
    12. رجال برقی، ص 60; معجم رجال الحدیث، ج 23، ص 197، رقم 15659.
    13. تهذیب التهذیب، ج 12، ص 470.
    14. اعیان الشیعة، ج 8، ص 39 - ملحقات احقاق الحق ; ص 262.
    15. همان، ص 54.